Εμβόλιο κατά του HPV | Αλλαγή στο ηλικιακό όριο και χορήγηση στα αγόρια
Ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Παιδιάτρων και η πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής αναλύουν τα στοιχεία που παρουσιάζει η χώρα μας και επισημαίνουν όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς.
Τα τελευταία δυόμισι χρόνια, οι εξελίξεις από το μέτωπο της πανδημίας του κορωνοϊού έχουν φτάσει να μονοπωλούν τόσο τις ειδήσεις από τον χώρο της υγείας, όσο και το ενδιαφέρον του κοινού. Παρ’ όλα αυτά, την ίδια στιγμή, σημαντικά νέα έρχονται και από άλλους τομείς της ιατρικής.
Ένα από αυτά είναι και οι αλλαγές στον τρόπο χορήγησης του εμβολίου κατά του HPV στη χώρα μας. Πριν από λίγο καιρό, η συνταγογράφηση του προτεινόμενου 9δύναμου εμβολίου έγινε πλέον εφικτή μέσω ΗΔΙΚΑ για τους επαγγελματίες υγείας, ενώ παράλληλα δόθηκε η δυνατότητα για πρώτη φορά στα αγόρια να αποκτήσουν πρόσβαση στο εμβόλιο με πλήρη αποζημίωση.
Την ίδια στιγμή, έπειτα από σχετική εισήγηση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών η οποία έφερε και μια νέα έκδοση του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών, η συνιστώμενη ηλικία για τον εμβολιασμό για τον HPV ξεκινά πλέον από τα εννιά έτη -αντί για τα 11 που ήταν πριν- και φτάνει έως τα 18. Η σύσταση είναι ο εμβολιασμός να πραγματοποιείται στο «ηλικιακό παράθυρο» 9 έως 11 ετών.
Οι παραπάνω αποφάσεις του υπουργείου Υγείας εναρμονίζονται με τις στρατηγικές του ΠΟΥ και της ΕΕ για κάλυψη όλων των καρκίνων που σχετίζονται με τον HPV, μέχρι το 2030. Έτσι, η Ελλάδα ανήκει πια στις 28 χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας του ΠΟΥ που αποζημιώνουν και τον εμβολιασμό των αγοριών, από τις συνολικά 47 που αποζημιώνουν τον εμβολιασμό για τον HPV.
Να σημειωθεί εδώ πως η παραπάνω εξέλιξη έρχεται μαζί με τις εξίσου σημαντικές αλλαγές του Ηλεκτρονικού Βιβλιαρίου Υγείας Παιδιού αλλά και τη δημιουργία του Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών Παιδιών και Εφήβων.
Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν πως το συγκεκριμένο εμβόλιο θα αποζημιώνεται πλήρως για κορίτσια και αγόρια 9 έως 18 ετών μέχρι τις 31.12.2023. Στη συνέχεια, η αποζημίωση θα αφορά πλέον στις ηλικίες 9 έως 15 έτη. Να σημειωθεί πως κάθε δόση του εμβολίου (για όσους δεν το δικαιούνται δωρεάν) κοστίζει 150 ευρώ.
Τα στοιχεία για τον εμβολιασμό των παιδιών κατά του HPV στην Ελλάδα
Τι δείχνουν όμως τα στοιχεία για τις επιδόσεις της Ελλάδας στον εμβολιασμό κατά του HPV; Στην ερώτησή μας απάντησε ο Κωνσταντίνος Νταλούκας, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων.
Σύμφωνα με τον κ. Νταλούκα, στη χώρα μας η μέση εμβολιαστική κάλυψη στα κορίτσια εκτιμάται στο 55,4% για τις ηλικίες 11-18 ετών και στο 43,8% για τις ηλικίες 11-14 ετών.
Από το 2017 ως το 2021 παρατηρήθηκε αύξηση της συχνότητας εμβολιασμού στις ηλικίες των 11 και 12 ετών. Το 2017, η συνηθέστερη ηλικία εμβολιασμού ήταν τα 13 έτη, ενώ το 2021 ήταν τα 12 έτη. Παρ’ όλα αυτά, κατά τη χρονική περίοδο της πανδημίας Covid-19, 2020-2021, καταγράφηκε τάση μείωσης των συνολικών εμβολιασμών έναντι του HPV στα κορίτσια.
Οι παραπάνω δείκτες κάλυψης απέχουν από το ποσοστό το οποίο θέτει ως στόχο εμβολιασμού ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έως το έτος 2030, δηλαδή να έχει εμβολιαστεί για τον HPV το 90% των κοριτσιών ηλικίας έως 15 ετών.
Σε αυτό το σημείο, ο κ. Νταλούκας τονίζει πως το εμβόλιο για τον HPV έχει αποδείξει μακροχρόνια προστασία, τουλάχιστον 14 ετών, χωρίς καμία υποχώρηση της πολύ υψηλής αποτελεσματικότητας, που προσεγγίζει το 100%. «Λόγω του τρόπου παρασκευής του και από τα στοιχεία που έχουμε μέχρι σήμερα, πιθανόν δεν θα χρειαστεί να γίνει αναμνηστική δόση του εμβολίου μετά τις δύο ή τις τρεις δόσεις», εξηγεί ο ίδιος και προσθέτει: «Το εμβόλιο αυτό μπορεί να γίνει και μετά τα 18 έτη ζωής. Μέχρι την ηλικία των 45 ετών φαίνεται ότι σε μεγάλο ποσοστό βοηθά στην αποφυγή να κολλήσει κάποιος ή ακόμα και να προστατευτεί από άλλους τύπους σε περίπτωση που έχει κολλήσει κάποιον τύπο του ιού».
Γιατί έπεσε το χαμηλό ηλικιακό όριο στα παιδιά και τι προσφέρει ο εμβολιασμός των αγοριών
Η επόμενη ερώτηση που θέσαμε στον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Παιδιάτρων ήταν γιατί είναι ιδανικό να εμβολιάζουμε τα παιδιά στις ηλικίες από 9 έως 11 ετών. Τι κερδίζουμε ρίχνοντας περαιτέρω το ηλικιακό όριο;
Ο κ. Νταλούκας απάντησε ως εξής: «Θα σας μιλήσω για την Αυστραλία, η οποία αποτελεί ένα από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα προγραμμάτων εμβολιασμού τόσο για τα κορίτσια, από το 2007, όσο και για τα αγόρια, από το 2013. Αποτέλεσμα της εφαρμογής του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού και στα δύο φύλα ήταν η δραστική μείωση νέων HPV λοιμώξεων και η μείωση κατά 80% και 90% των κονδυλωμάτων σε ετερόφυλους άνδρες και γυναίκες κάτω των 21 ετών.
»Η δική μας Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών προτείνει λοιπόν ως ηλικία έναρξης του εμβολιασμού έναντι του HPV τα 9 έτη, με στόχο αφενός τη διασφάλιση της βέλτιστης δυνατής ανοσολογικής απάντησης από τον εμβολιασμό και αφετέρου την κατά το δυνατόν έγκαιρη προστασία από την έκθεση στον ιό HPV. Σε περίπτωση που ο εμβολιασμός δεν διενεργηθεί στη συνιστώμενη ηλικία (9-11 ετών), η Επιτροπή επισημαίνει ότι θα πρέπει να πραγματοποιηθεί το συντομότερο δυνατόν.
»Η ηλικία έναρξης για τον εμβολιασμό για τον HPV “κατέβηκε” γιατί η έρευνα έδειξε ότι μειώνει τον κίνδυνο της νόσησης. Μελέτες έδειξαν ότι ο εμβολιασμός στην ηλικία των 9-11 ετών προκαλεί την παραγωγή καλύτερης ανοσιακής απάντησης από τον οργανισμό. Επίσης, έχει μεγάλη σημασία το γεγονός πως τα παιδιά στην ηλικία των 9-11 ετών έρχονται πιο συχνά στα ιατρεία των παιδιάτρων και επομένως αυξάνονται οι ευκαιρίες για να εμβολιαστούν. Επιπλέον, δεν εκφράζουν συχνά αντιρρήσεις για τον εμβολιασμό τους, όπως αρκετοί νεαροί έφηβοι. Ο εμβολιασμός ιδανικά πρέπει να γίνεται πριν από την έναρξη σεξουαλικών επαφών. Τα παιδιά ηλικίας 9-11 ετών δεν έχουν ακόμα σεξουαλικές σχέσεις και επομένως ο κίνδυνος να έχουν κολλήσει κάποιον τύπο του HPV είναι σχεδόν μηδενικός».
Και γιατί είναι τόσο σημαντικό να αρχίσουν και τα αγόρια να εμβολιάζονται για τον HPV; Όπως μας εξηγεί ο κ. Νταλούκας, κακώς έχει επικρατήσει στη χώρα μας να θεωρείται ότι το εμβόλιο για τον HPV αφορά «τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας», αφού έτσι φαίνεται ότι στοχεύει μόνο στα κορίτσια. «Το εμβόλιο πρέπει να αναφέρεται ως εμβόλιο για τον ιό των θηλωμάτων ή εμβόλιο για τον HPV, που είναι και το ορθότερο», σημειώνει ο ίδιος και συνεχίζει: «Στην πραγματικότητα, ο ιός HPV είναι υπεύθυνος για την εμφάνιση κονδυλωμάτων, αλλά και για καρκίνους και στα δύο φύλα. Με απλά λόγια, ο HPV προκαλεί καρκίνους στα γεννητικά όργανα, τον πρωκτό, τον στοματοφάρυγγα και τον τράχηλο και στα κορίτσια και στα αγόρια.
»Μάλιστα, ο καρκίνος που προκαλεί ο HPV στον στοματοφάρυγγα στους άνδρες, όπως προκύπτει μέσα από μελέτες, φαίνεται να ξεπερνάει σε αριθμό τα περιστατικά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες, σε πάρα πολλές χώρες στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο.
»Το όφελος που θα προκύψει, λοιπόν, από τον εμβολιασμό αγοριών και κοριτσιών θα είναι η μεγάλη μείωση όλων των τύπων καρκίνων αλλά και των κονδυλωμάτων, που οφείλονται στη λοίμωξη από τον HPV. Ο μαζικός εμβολιασμός των αγοριών, εξάλλου, θα βοηθήσει και στη δημιουργία της γνωστής μας πια “ανοσίας της αγέλης”».
Ευάλωτοι οι έφηβοι στη χώρα μας
Ενδιαφέροντα ήταν όσα είχε να μας πει για το θέμα και η Άρτεμις Τσίτσικα, πρόεδρος, ανάμεσα σε άλλα, της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής (ΕΕΕΙ).
Όπως τονίζει η ίδια: «Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου της μήτρας και τα γεννητικά κονδυλώματα παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση σε νεαρές γυναίκες 16-25 ετών στη χώρα μας. Όσο πιο νωρίς ξεκινά η σεξουαλική δραστηριότητα, τόσο πιο νωρίς μπορεί να εμφανιστούν και τα νοσήματα από τον HPV.
»Αυτό συμβαίνει γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με τον ιό HPV νωρίς στη σεξουαλική τους ζωή, δηλαδή στο διάστημα που ακολουθεί την έναρξη των επαφών, λόγω τόσο επιδημιολογικών στοιχείων της λοίμωξης αλλά και λόγω ιδιαιτεροτήτων του τραχήλου των νεαρών γυναικών και εφήβων, που είναι πιο ευάλωτος σε τραυματισμούς κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, άρα πιο επιρρεπής σε λοίμωξη από τον ιό HPV.
»Σε μελέτη από τον ελλαδικό χώρο σε κορίτσια 14-20 ετών σεξουαλικά δραστήρια, ο κίνδυνος λοίμωξης από HPV ήταν 6,5 φορές υψηλότερος στα κορίτσια έως 16 ετών».
Η κυρία Τσίτσικα τόνισε με τη σειρά της πόσο σημαντικό είναι να εμβολιάζονται τα παιδιά σε μικρή ηλικία: «Ο συγκεκριμένος εμβολιασμός είναι απαραίτητος για όλα τα κορίτσια και τα αγόρια, κατά προτίμηση στην ηλικία των 9-11 ετών, όπου υπάρχει ακόμη συστηματική παρακολούθηση από τον παιδίατρο, η ανοσολογική απάντηση είναι η μέγιστη, οι πάντα ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι λιγότερες, ενώ η πρόληψη παρέχεται εγκαίρως πριν από την πιθανότητα έκθεσης στον ιό. Η ηλικία αυτή είναι η περίοδος που ολοκληρώνεται όλη η σειρά των εμβολίων του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών στους εφήβους, καθώς τόσο η ανταπόκριση του οργανισμού στους εμβολιασμούς όσο και η συμμόρφωση των εφήβων στις ιατρικές οδηγίες είναι υψηλή. Σε περίπτωση που χαθεί η ευκαιρία να γίνει το εμβόλιο σε αυτή τη χρονική συγκυρία, τότε μεταβαίνουμε στην ηλικία των μεγαλύτερων εφήβων.
»Το ότι η Ελλάδα συμπεριλήφθηκε πολύ πρόσφατα στις χώρες όπου ο εμβολιασμός έναντι του HPV αποζημιώνεται και στα αγόρια είναι πολύ σημαντική εξέλιξη, καθώς θα τα προστατεύσει από τα γεννητικά κονδυλώματα και από μορφές καρκίνου, όπως αυτός του στοματοφάρυγγα και του πέους. Επιπλέον, εμβολιάζοντας τα αγόρια προστατεύονται έμμεσα και οι ερωτικοί τους σύντροφοι -εάν δεν έχουν εμβολιαστεί.
»Να πούμε εδώ ότι είναι λανθασμένη η άποψη ορισμένων γονέων ότι το εμβόλιο αποτελεί διαβατήριο για έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Το εμβόλιο είναι ένα ακόμη εμβόλιο της εφηβικής ηλικίας που καλό είναι να χορηγείται πριν από τα υπόλοιπα εφηβικά εμβόλια.
»Μάλιστα, το δοσολογικό σχήμα των δύο δόσεων (αντί τριών) για τους εφήβους έως 15 ετών, με μεσοδιάστημα 6 μηνών, διευκολύνει τη συμμόρφωση, καθώς απλουστεύεται ο εμβολιασμός (λιγότερες ιατρικές επισκέψεις και ενέσεις).
»Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, το εμβόλιο προσφέρει μεγάλο όφελος και στους μεγαλύτερους εφήβους έως 18 ετών, οι οποίοι/οποίες δεν έχουν προλάβει να εμβολιαστούν έως την ηλικία των 15 ετών. Στους μεγαλύτερους εφήβους, ανεξάρτητα από το αν έχουν εκτεθεί στον ιό ή όχι, ο εμβολιασμός θα τους προστατεύσει από μελλοντικές λοιμώξεις».
Στατιστικά στοιχεία για τον HPV και τους καρκίνους που προκαλεί, στην ΕΕ και στη χώρα μας
- Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τέταρτος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες παγκοσμίως.
- Ο HPV ευθύνεται για το 5% όλων των καρκίνων παγκοσμίως.
- Περίπου 668.000 άνδρες και γυναίκες παγκοσμίως διαγιγνώσκονται με καρκίνους που σχετίζονται με τον HPV κάθε χρόνο
- 53.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου από HPV καταγράφονται κάθε χρόνο στην ΕΕ.
- Πάνω από 20% των αγοριών μολύνεται από τουλάχιστον έναν γνωστό τύπο HPV.
- Ο HPV στους άνδρες ευθύνεται για περίπου 10.000 περιστατικά καρκίνων και περίπου 390.000 περιπτώσεις πρωκτογεννητικών κονδυλωμάτων στην Ευρώπη.
- Kαρκίνος πρωκτού 88%: Ο ετήσιος αριθμός νέων περιστατικών στην Ευρώπη, οφειλόμενων στα στελέχη που καλύπτει το 9δύναμο εμβόλιο, υπολογίζεται στα 6.137 άτομα (θήλεις: 3.834 – άρρενες: 2.303).
- Καρκίνος του πέους 30%-45%.
- Τα πρωκτογεννητικά κονδυλώματα είναι πολύ συχνά. 700.000-800.000 νέες περιπτώσεις ετησίως πανευρωπαϊκά (και στα δύο φύλα), εκ των οποίων το 90% εκτιμάται ότι οφείλεται στους τύπους HPV 6 και 11.
- Καρκίνος κεφαλής και τραχήλου 20%-40%, προσβάλλοντας σε παγκόσμια κλίμακα κυρίως (60%) την περιοχή του στοματοφάρυγγα.
Τα δεδομένα για την Ελλάδα
- Κάθε χρόνο έχουμε περίπου 697 νέα περιστατικά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
- Από αυτά, περίπου τα 282 πεθαίνουν.
- Είναι η 3η πιο συχνή αιτία θανάτου στις γυναίκες 15-44 ετών.
*H Άρτεμις Κ. Τσίτσικα είναι επίσης Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής- Ιατρική Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιστ. Υπεύθυνος Προγραμμάτων «φιλικών» για εφήβους/νέους Π.Ο.Υ. ΕΚΠΑ & Προγραμμάτων Κατάρτισης του Υπουργείου Υγείας, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής (ΕΕΕΙ), Διευθύντρια ΠΜΣ «Στρ. Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας»
