Σύμπραξη Ρωσίας – Κίνας. (Γράφει ο Χρήστος Γκουγκουρέλας)

Η ‘‘HEARTLAND’’, Η ‘‘RIMLAND’’

ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ ΚΙΝΑΣ ΚΑΙ ΡΩΣΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ

Ήταν Απρίλιος του 1904 όταν ο Άγγλος Γεωγράφος, Ακαδημαϊκός και Πολιτικός Halford Mackinder στο άρθρο του με τίτλο ‘‘Ο γεωγραφικός άξονας της Ιστορίας’’ (ίδετε ‘‘The geographical pivot of History’’ στη σελίδα: https://www.iwp.edu/wp-content/uploads/2019/05/20131016_MackinderTheGeographicalJournal.pdf), προσπαθώντας να συνδέσει τη γεωγραφική αιτιοκρατία με την εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας, υποστήριξε ότι η επιφάνεια της Γης είναι διαιρέσιμη σε γεωγραφικές ενότητες, ήτοι σ’ αυτήν που περιλαμβάνει την παγκόσμια νήσο (world island), η οποία αποτελείται από τις διασυνδεδεμένες ηπείρους της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής (Afro-Eurasia), σ’ αυτήν που ενσωματώνει τις εξωχώριες νήσους (offshore islands), στις οποίες συγκαταλέγονται από τη μια οι βρετανικές και από την άλλη οι ιαπωνικές νήσοι και, εν τέλει, σ’ αυτήν που ενέχει τις απόμακρες νήσους (outlying islands), όπως τέτοιες νοούνται (κατά τον Mackinder) η Βόρεια και Νότια Αμερική και η Ωκεανία (ίδετε τον 1^ο Χάρτη στο τέλος του κειμένου).

Από αυτές δε τις γεωγραφικές ενότητες, η πιο μεγάλη σε έκταση, η πιο πολυπληθής και η πιο εύρωστη οικονομικά είναι η παγκόσμια νήσος, στην ‘‘καρδιά’’ της οποίας κείται η ενδοχώρα της, η περίφημη ‘‘Heartland’’ που εκτείνεται διαστασιακά από τον ποταμό Volga στη Ρωσία έως τον ποταμό Yangtze της Κίνας και από την οροσειρά των Ιμαλάϊων μέχρι και την Αρκτική (ίδετε τον 2^ο Χάρτη στο τέλος του κειμένου).

Αργότερα το 1919 ο Mackinder ολοκλήρωσε τη θεωρία του (ίδετε στο βιβλίο ‘‘Democratic Ideals and reality’’ στη διεύθυνση https://www.files.ethz.ch/isn/139619/1942_democratic_ideals_reality.pdf) αποφαινόμενος ότι όποιος ελέγχει την Ανατολική Ευρώπη εξουσιάζει την ‘‘Heartland’’, όποιος ελέγχει την ‘‘Heartland’’ εξουσιάζει την παγκόσμια νήσο και όποιος ελέγχει την παγκόσμια νήσο εξουσιάζει όλον τον Πλανήτη!

Παρεμπιπτόντως, μια που η παγκόσμια Κοινότητα αγωνιά ‘‘σύγκορμη’’ τούτες τις ώρες για τις εξελίξεις στο λεγόμενο ‘‘Ουκρανικό Ζήτημα’’, εννοεί κάποιος, αν μελετήσει και υιοθετήσει τις νοητικές συλλήψεις του Mackinder, πόσο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η ευρισκόμενη γεωγραφικά στο κέντρο της Ανατ. Ευρώπης, Ουκρανία, για την εξουσίαση της ‘‘Heartland’’ και κατ’ επέκταση για την επικυριαρχία στην ‘‘παγκόσμια νήσο’’ και σ’ ολάκερο τον Πλανήτη. Δια ταύτα, αν υπάρξει εκεί πολεμική σύρραξη, ενδέχεται να μετατραπεί ακόμα και σε παγκόσμια ανάφλεξη. 

Στον αντίποδα, ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας και πρακτικά ένας από τους ιδρυτές της σχολής του κλασικού πραγματισμού στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, Nicholas Spykman, βασίστηκε στα θεωρητικά θεμέλια του Mackinder (παραδοχή γενικά των γεωγραφικών διαιρέσεων και της σημασίας της ‘‘Heartland’’) αλλά διαφοροποιήθηκε ως προς το γεωπολιτικό περιεχόμενο των σκέψεών του. Ονόμασε το εξωτερικό ή νησιωτικό τόξο του Mackinder ως εξωχώριες νήσους και ηπείρους (offshore islands & continents) και τόνισε τη σημασία της ευρασιατικής περιμέτρου (Rimland), για τον έλεγχο της Ευρασίας. Η ‘‘Rimland’’ είναι η περιμετρική της ‘‘Heartland’’ ζώνη και περιλαμβάνει την ευρωπαϊκή ακτογραμμή, τα αραβικά εδάφη και γενικά αυτά της Μέσης Ανατολής αλλά και την ασιατική εδαφική περιφέρεια των μουσώνων (δηλ. την περιοχή της νοτιοανατολικής Ασίας).

Κατά τον Spykman, λοιπόν, όποιος ελέγχει την περίμετρο κυβερνάει την Ευρασία και όποιος κυβερνάει την Ευρασία ελέγχει τα πεπρωμένα του Κόσμου. Μάλιστα, ο συγκεκριμένος συγγραφέας υποστήριξε (The Geography of the Peace, 1944) ότι η ισορροπία δυνάμεων στην Ευρασία επηρεάζει άμεσα και την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών.

Όλα τα παραπάνω, λοιπόν, υποστηρίζω ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν ‘‘διηθητικά κριτήρια’’ δημιουργικής σκέψης για τη στρατηγική ερμηνεία και τον ευρύτερο οικουμενικό αντίκτυπο της πρόσφατης Κοινής Δήλωσης Ρωσίας-Κίνας της 4^ης Φεβρουαρίου (http://en.kremlin.ru/supplement/5770) που φαίνεται να ταράζει δριμέως τα ‘‘παγκόσμια ύδατα’’ και που φανερώνει τουλάχιστον την πρόθεση των δύο δυνάμεων να ‘‘γεννηθεί’’ ένα ηγετικό γεωπολιτικό δίπολο το οποίο θα αναμετρηθεί με τον Ευρωαντλαντισμό, δηλαδή βασικά με τις ΗΠΑ αλλά και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους και όλους όσους εγκολπώνουν οι δυτικές συμμαχικές δομές οικουμενικής εμβέλειας, όπως το ΝΑΤΟ και η AUCUS. 

Καταρχάς, με κριτήριο γεωπολιτικής σκέψης τη θεωρία της ‘‘Heartland’’, η στρατηγική λογική υποδεικνύει ότι για να επικρατήσει η κυριαρχική συσπείρωση Ρωσίας και Κίνας χρειάζεται στο αξονικό εδαφικό τμήμα (pivot area) δικτύωση που να έχει υψηλό βαθμό συνεκτικότητας και αντοχής κυρίως σε εξωγενείς πιέσεις. 

Κατά την προσωπική μου άποψη, επομένως, το (πιθανό) κοινό εγχείρημα Κίνας και Ρωσίας για επικράτηση μέσα από ‘‘συνεκτικά δίκτυα’’ στη ‘‘Heartland’’ εξαρτάται από ορισμένες εξαιρετικά βαρύνουσες παραμέτρους. Ειδικότερα:

Πρώτον, εξαρτάται από τον βαθμό που οι δύο χώρες θα καταφέρουν να αποκτήσουν όχι μόνο άκρως καθοριστικό αλλά και ηγετικό ρόλο σε οργανισμούς όπως η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (Eurasian Economic Union, ίδετε τον 3^ο Χάρτη στο τέλος του κειμένου), η Ένωση Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN, ίδετε τον 4^ο Χάρτη στο τέλος του κειμένου) και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organization, ίδετε τον 5^ο Χάρτη στο τέλος του κειμένου). To χωρικό βεληνεκές δράσης αυτών των Οργανισμών καλύπτει υπερχειλώς τη θεωρητική γεωγραφική επικράτεια της ‘‘Heartland’’ ενώ οι οικονομικοί και πολιτικοί δεσμοί μέσα από το εμπόριο, τις επενδύσεις και τις κοινές πολιτικές περιφερειακής σταθερότητας και ασφάλειας, που είναι υπαρκτικοί και λειτουργικοί στόχοι των άνω θεσμικών μορφωμάτων, είναι δυνατόν, καταρχάς τουλάχιστον, να εμπεδώσουν έναν βαθμό κυριαρχικής παρουσίας του ηγεμονικού συνασπισμού Κίνας-Ρωσίας σε ένα ευρύ και σημαντικό κομμάτι της Ευρασίας.

Προσωπικά, θεωρώ άκρως καταλυτική, προς τούτη την κατεύθυνση, τη γεωπολιτική ακτινοβολία και του κινέζικου ‘‘Δρόμου του Μεταξιού’’ (Belt and Road Initiative, ίδετε τον 6^ο Χάρτη στο τέλος του κειμένου). Όπως έγραφα στο άρθρο μου ‘‘Τα 5g κινέζικα λιμάνια, η Ευρώπη και ο κόσμος που έρχεται’’ (https://infognomonpolitics.gr/2021/02/ta-5g-kinezika-limania-i-evropi-kai-o-kosmos-pou-erchetai/): ‘‘Η BRI απλώνεται σε 138 χώρες του Πλανήτη και εγκολπώνει το 61% του παγκόσμιου πληθυσμού. Μόνο μέσα σε τρία χρόνια (2014-17) το εμπόριο μεταξύ της Κίνας και των χωρών της BRI εκτινάχθηκε στα 6 τρισ. δολάρια, ενώ η Κίνα σκοπεύει να δαπανήσει στις χώρες του ‘‘Δρόμου του Μεταξιού’’ για την κατασκευή (ελεγχόμενων απ’ αυτήν) υποδομών, 26 τρισ. δολάρια (How Will the Belt and Road Initiative Advance China’s Interests? | ChinaPower Project (csis.org)!’’.

Δεύτερον, η γεωπολιτική ενοποίηση του ευρασιατικού πεδίου υπό τη σκέπη ενός (πιθανού) ηγεμονικού διδύμου εξαρτάται και από τις αντιδράσεις και αντιστάσεις παραγόντων πολιτιστικής προέλευσης και πολιτισμικών προτύπων. Πιστεύω ότι το Ισλάμ είναι ένα κατεξοχήν ‘‘άυλο εμπόδιο’’ στην ενιαιοποίηση του ευρασιατικού χώρου και θα το βρουν μπροστά τους οι δύο συμπορευόμενες δυνάμεις. Και τούτο, διότι το Ισλάμ είναι αποσταθεροποιητική δοξασία που αυτοπροσδιορίζεται όχι ως μοχλός συνύπαρξης αλλά ως δύναμη σύνθλιψης κάθε τι αντιθετικού. Είναι, συνεπώς, δομική παράμετρος γεωπολιτικού κατακερματισμού και ανάπτυξης σφοδρών αντιπαλοτήτων. 

Τρίτον, σπουδαίο ρόλο στην επικυριαρχία της ‘‘καρδιάς’’ της παγκόσμιας νήσου θα διαδραματίσει ο βαθμός διασύνδεσης της Ρωσίας και Κίνας με χώρες που στη δική μου οπτική εκλαμβάνονται ως ‘‘χώρες-κλειδιά’’. Το ουράνιο του Καζακστάν, που ως στοιχείο της Φύσης είναι η πηγή της πυρηνικής ενέργειας, η εμβάθυνση των σχέσεων των δύο χωρών με το Ιράν, μια δεδομένα μεγάλη πυρηνική δύναμη της Ασίας και οι άφθονοι υδρογονάνθρακες του Ιράκ αποτελούν, αθροιστικά και συνδυαστικά, προϋποθέσεις επηρεασμού του διαμοιρασμού της ισχύος στην ‘‘Heartland’’. 

Ειδικότερα, το Καζακστάν διαθέτει το 12% των παγκοσμίων πηγών ουρανίου και το 2019 παρήγαγε κοντά στο ήμισυ (43%) από την συνολική ποσότητα ουρανίου που παρήχθη στον Κόσμο (ίδετε: https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-g-n/kazakhstan.aspx) και έτσι δεν είναι διόλου τυχαίο που ρωσικές δυνάμεις κατέστειλαν την πρόσφατη εξέγερση κατά της κυβέρνησης της χώρας αυτής. Όπως, δεν είναι καθόλου συμπτωματικό ότι η Κίνα υπέγραψε τον περασμένο Μάρτιο (https://www.internationalaffairs.org.au/australianoutlook/the-iran-china-comprehensive-strategic-partnership-winners-and-losers/) συμφωνία ολοκληρωμένης στρατηγικής συμμαχίας με το Ιράν, βάσει της οποίας δεσμεύεται να επενδύσει, τα επόμενα 25 χρόνια, 400 δισ. δολάρια στη χώρα των Ayatollah! Στο δε πλούσιο σε πετρέλαια Ιράκ (το 90% του ΑΕΠ της χώρας αυτής βασίζεται στον ‘‘μαύρο χρυσό’’), Κίνα και Ρωσία έχουν υπογράψει κατασκευαστικές συμφωνίες αντιστοίχως αξίας 10 δισ. δολαρίων, ενώ από το 2013 η Κίνα ‘‘προνοεί’’ να αγοράζει τη μισή σχεδόν πετρελαϊκή παραγωγή της εν λόγω χώρας. 

Τέταρτον, κατά την προσωπική μου αντίληψη Κίνα και Ρωσία κρατούν από ένα ισχυρότατο ‘‘χαρτί’’ η καθεμιά, η χρησιμοποίηση των οποίων θα επιδράσει στο παγκόσμιο παίγνιο κυριαρχίας, άρα και κυριαρχικής επιβολής πρωτίστως στην Ευρασία. Από τη μια, η Κίνα διαθέτει το 38% των διεθνών αποθεμάτων σε σπάνιες γαίες και μέχρι πριν λίγο καιρό παρήγαγε μέχρι και το 85% αυτών. Οι σπάνιες γαίες συνδέονται ομφαλικά με τις τεχνολογίες του αύριο και τους οραματικούς σχεδιασμούς του μέλλοντος αναφορικά με την παγκόσμια ‘‘πράσινη οικονομία’’. Στο άρθρο μου ‘‘Είναι αλήθεια, άραγε, ότι η Κίνα κρατά τα κλειδιά του ευρωπαϊκού μέλλοντος;’’ (Κίνα και κρίσιμες πρώτες ύλες, ίδετε τον ιστότοπο https://odelalis.gr/chr-gkoygkoyrelas-einai-alitheia-arage-oti-i-kina-krata-ta-kleidka-toy-eyropaikoy-mellontos-kina-kai-krisimes-protes-yles/) έγραφα χαρακτηριστικά: ‘‘Η Κίνα, λοιπόν, προμηθεύει, αναφορικά με τις ποσότητες που χρειάζεται η ΕΕ, το 99% των ελαφρών σπάνιων γαιών, το 98% των βαριών σπάνιων γαιών, το 38% του Βαρίτη, το 49% του Βισμουθίου, το 93% του Μαγνησίου, το 47% του φυσικού Γραφίτη, το 66% του Σκανδίου, το 45% του Τιτανίου, το 69% του Βολφραμίου και το 39% του Βαναδίου’’.

Από την άλλη, η Ρωσία κρατά σφιχτά στα χέρια της το πολύτιμο χαρτί του φυσικού αερίου. Η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική τροφοδοσία είναι πασίγνωστη και εδώ και καιρό πια αμερικανική ανησυχία και παράγων καθορισμού της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Η δύναμη της Ρωσίας είναι οι φυσικοί της πόροι (το 40% των εσόδων της προέρχεται από τον ενεργειακό κλάδο ο οποίος συνετέλεσε τα μέγιστα στο παραχθέν ύψους 630 δισ. δολαρίων ρωσικό πλεόνασμα το 2021) και εκεί ποντάρει γεωπολιτικά ο Putin.

Επεκτείνοντας τη συλλογιστική μου αλλά λαμβάνοντας αυτή τη φορά ως υπόβαθρο γεωπολιτικού στοχασμού τη θεωρία της ‘‘Rimland’’, αν υποθέσει κάποιος ότι η κυριαρχία στον Πλανήτη εξαρτάται από το ποιοι θα ελέγξουν τον περιφερειακό δακτύλιο της ‘‘παγκόσμιας νήσου’’, νομίζω ότι άκρως καθοριστική για το μέλλον της Οικουμένης θα είναι και η ‘‘αντιμαχία δυνάμεων’’ σε 4 ‘‘καυτές’’ θαλάσσιες περιοχές που περικλείουν και αγκαλιάζουν την Ευρασία. Θυμίζω απλά ότι περίπου το 80% του παγκόσμιου εμπορίου σε όγκο και το 70% σε χρηματική αξία διεξάγεται μέσω θαλάσσιων μεταφορών και διοχετεύεται στα κράτη της Γης μέσω λιμανιών (https://unctad.org/webflyer/review-maritime-transport-2018). 

Ο πρώτος ‘‘θαλάσσιος καμβάς’’ παγκόσμιας αντιπαλότητας (και για μένα ίσως το ‘‘θέρετρο’’ της πιο άγριας κόντρας που γνωρίζει η σύγχρονη Ιστορία) είναι η νότια σινική θάλασσα, όπου δεδηλωμένα έχουν στρέψει την απόλυτη προσοχή τους οι Αμερικανοί και πέριξ της οποίας θάλασσας ήδη επικρατεί επικίνδυνος αναβρασμός. Ήδη τον Σεπτέμβριο του 2021 επεσήμανα (ίδετε το άρθρο μου: ‘‘H Συμφωνία AUCUS και το γεωπολιτικό της πλαίσιο’’, https://olympiobima.gr): ‘‘Από τη μια, η Ταϊβάν, ‘‘εσωτερικός εχθρός’’ της Κίνας ήδη συμφώνησε να παραλάβει πολεμικό υλικό από τις ΗΠΑ, αξίας 5 δισ. δολαρίων (!), η Ιαπωνία, σύμμαχος των ΗΠΑ και παραδοσιακά αντικείμενη στην Κίνα, ήδη συμφώνησε το 2020 με τους Αμερικανούς να προμηθευτεί απ’ αυτούς 105(!) πολεμικά αεροσκάφη τύπου F-35, αξίας 23 δισ. δολαρίων, ενώ από την άλλη η Β. Κορέα εξοπλίζεται με υποβρύχιους πυρηνικούς βαλλιστικούς πυραύλους τύπου Pukkŭksŏng-1 – Bukgeukseong-1, η δε Κίνα παράγει το πολύ-όπλο DF-26 που μπορεί να φέρει και εκτοξεύσει πυρηνικές κεφαλές σε βεληνεκές 4.000 χλμ., πέραν από τους διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους DF-41 που διαθέτει, οι οποίοι μπορούν να φτάσουν μέχρι και την…. Αμερική!’’

Η δεύτερη καταλυτικής σημασίας θαλάσσια περιοχή είναι ο Κόλπος του Άντεν, τα στενά του Bab Al-Mandab και η Ερυθρά Θάλασσα φυσικά μέχρι το Σουέζ, η περιοχή δηλαδή που συνιστά το ιστορικό και γεωγραφικό θαλάσσιο μεταίχμιο μεταξύ του Ινδικού Ωκεανού και της Μεσογείου. Το σημαντικότερο κομμάτι του εμπορίου της Κίνας με την ΕΕ, αξίας ενός δισ. δολαρίων την ημέρα (!), περνά από τον Κόλπο του Άντεν ενώ το 40% των πετρελαϊκών εισαγωγών της διενεργείται μέσω του Ινδικού Ωκεανού. Γι’ αυτό οι Κινέζοι, κινούμενοι επιθετικά, έχουν ήδη μετατρέψει το Djibouti (Τζιμπουτί, ίδετε τον 7^ο Χάρτη στο τέλος του κειμένου) σε ‘‘προτεκτοράτο’’ τους. Εκεί έχουν ιδρύσει το 2017 πολεμική ναυτική βάση (https://thediplomat.com/2021/01/china-consolidates-its-commercial-foothold-in-djibouti), σκοπεύουν να δημιουργήσουν τη μεγαλύτερη ζώνη ελεύθερου εμπορίου σε όλη την Αφρική και επιπλέον χρηματοδοτούν όλα τα κατασκευαστικά projects της χώρας αυτής, χρηματικής αποτίμησης 14,4 δισ. δολαρίων. 

Από την άλλη, οι Ρώσοι συμφώνησαν το 2020 με τους Σουδανούς να εγκαταστήσουν ναυτική βάση στο ‘‘Port of Sudan’’  (ίδετε σχετικά στη διεύθυνση https://www.fairobserver.com/region/middle_east_north_africa/corrado-cok-russia-red-sea-port-sudan-turkey-gulf-us-international-security-news-14151/) ενώ σχεδιάζουν να μετατρέψουν τα δύο σημαντικότερα λιμάνια της Ερυθραίας (Massawa και Assab) σε ελεγχόμενα από αυτούς διαμετακομιστικά κέντρα (logistic centers). Άλλωστε, το 24% των πετρελαϊκών εξαγωγών της Ρωσίας περνά από τη διώρυγα του Σουέζ με κατεύθυνση προς νότο (https://www.greydynamics.com/naval-expansionism-russia-to-establish-navy-bases-in-eritrea/) και δια τούτο οι Ρώσοι ήδη συμφώνησαν να εγκαταστήσουν βάσεις τους σε 6 αφρικανικές χώρες (Αίγυπτος, Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία, Ερυθραία, Μαδαγασκάρη, Μοζαμβίκη και Σουδάν, όπως ειπώθηκε παραπάνω). 

Η τρίτη ‘‘καυτή’’ θάλασσα είναι ασφαλώς η Μεσόγειος και ιδίως η Ανατολική διότι μέσω του Αιγαίου και των Στενών του Βοσπόρου η θάλασσα αυτή συνδέει  πρακτικά τους μεγάλους ωκεανούς (Ατλαντικός, Ινδικός και κατ’ επέκταση Ειρηνικός) με τη ‘‘Heartland’’. Το status της Μεσογείου χαρακτηρίζεται βέβαια από πολυπλοκότητα και συνθετότητα διότι εκεί η σύμπλεξη και αλληλεπίδραση των συμφερόντων και δη πολλών ισχυρών παικτών είναι πράγματι τρομακτική. Η Κίνα ποντάρει πολλά στο λιμάνι του Πειραιά, η δε Ρωσία έχει ως σημαντικό ορμητήριό της στη Μεσόγειο τη μεγάλη βάση της στην Tartus της Συρίας, ωστόσο το γεωπολιτικό σκηνικό της περιοχής είναι και πολυπαραγοντικό αλλά και ‘‘στριφνό’’.  

Εν τέλει, η τέταρτη γεωμετρικά αυξανόμενης παγκόσμιας σημασίας θαλάσσια περιοχή είναι η Αρκτική. Για αυτήν, ήδη από το 2008, η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (US Geological Survey, https://pubs.usgs.gov/fs/2008/3049/fs2008-3049.pdf) μας είχε πληροφορήσει ότι, κατά τους πιο ισχνούς υπολογισμούς, κάθε μια από τις 33 γεωλογικές επαρχίες της διαθέτει ενεργειακό πλούτο που αντιστοιχεί σε 90 δισ. βαρέλια πετρελαίου, 1,669 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου και 44 δισ. βαρέλια υγρών φυσικού αερίου που μένει να ανακαλυφθούν! Η Αρκτική είναι, συνεπώς, το νέο παγκόσμιο El Dorado. Μεγάλη δύναμη της θαλάσσιας αυτής περιοχής είναι βεβαίως η Ρωσία (η οποία αυτοχαρακτηρίζεται ως αρκτικό έθνος) που διαθέτει 6 πυρηνοκίνητα και 36 συμβατικά παγοθραυστικά και ολόκληρο αρκτικό στόλο στο Murmansk. Τους Ρώσους όμως ήδη είχαν ‘‘ζηλέψει’’ οι Κινέζοι, οι οποίοι έσπευσαν να αυτοδηλωθούν ως ‘‘έθνος κοντά στην Αρκτική’’ (near arctic nation https://www.defensenews.com/opinion/commentary/2020/05/11/chinas-strategic-interest-in-the-arctic-goes-beyond-economics/) και ήδη κατασκευάζουν (κι αυτοί) 2 πυρηνοκίνητα παγοθραυστικά.

Πάντως, η συνεργασία Κίνας και Ρωσίας έχει ήδη προχωρήσει αρκετά. Οι δύο χώρες ανακοίνωσαν νεοτευχθείσες συμφωνίες, ύψους 117,5 δισ. δολαρίων, για πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Η εταιρία Rosneft, ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στη Ρωσία, δημοσιοποίησε τη συμφωνία προμήθειας, μέσω του Καζακστάν, προς την κρατική κινεζική εταιρία China National Petroleum Corporation, για τα επόμενα 10 χρόνια, 100 εκατ. τόνους ακατέργαστου πετρελαίου ενώ ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom δεσμεύτηκε να μεταφέρει μέσω ενός νέου αγωγού 10 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου προς την Κίνα (https://www.atlanticcouncil.org/content-series/inflection-points/the-worlds-top-two-authoritarians-have-teamed-up-the-us-should-be-on-alert/).

Ωστόσο, η κατάληξη της φαινόμενης συμπόρευσης Κίνας και Ρωσίας δεν είναι ούτε προβλέψιμη, ούτε, πολύ περισσότερο, αυτονόητη. Οι δύο δυνάμεις έχουν μεταξύ τους χτυπητές διαφορές και αντιθέσεις που εκπηγάζουν ίσως και από την ετερογονία των γεωστρατηγικών τους προσανατολισμών. Γι’ αυτό και πολλοί αναλυτές στη Δύση αμφισβητούν σφόδρα το ρωσο-σινικό εγχείρημα και ιδίως τη βιωσιμότητα και προοπτική του.

Ο αγώνας, όμως, για επικυριαρχία τόσο στη ‘‘Heartland’’, όσο και στη ‘‘Rimland’’, νομίζω ότι όχι μόνο θα συνεχίσει αλλά θα εντατικοποιηθεί. Ανεξαρτήτως, επομένως, του πώς θα ‘‘βαδίσει’’ η πραγματικά συνταρακτική(!) προσπάθεια εγκαθίδρυσης κοινού γεωπολιτικού bloc μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, το μόνο σίγουρο είναι ότι αρχίζουμε ήδη να ζούμε σε μια νέα τάξη πραγμάτων που δεν θυμίζει τις ισορροπίες, τα διλήμματα και τις διχοστασίες που διαμόρφωσαν τη διεθνή πολιτική μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Διαβάζοντας δε, ξανά και ξανά, την έκθεση της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφάλειας των ΗΠΑ ‘‘Global Trends 2040’’ (https://www.dni.gov/index.php/gt2040-home) ολοένα και πιο βασανιστικά αναρωτιέμαι αν ήδη αρχίζουν να διαφαίνονται σημάδια για έναν ‘‘World Adrift’’ το 2040(;)…. 

Κατερίνη, 17/2/2022

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW

LLM IN EUROPEAN LAW

Cer. LSE in Business, International 

Relations and the political science