Πούρλια – Παλαιοί Πόροι στην Πιερία
Πρόκειται για έναν παραδοσιακό οικισμό, με δάσος από κουμαριές, πεύκα, πλατάνια, καστανιές, με λιθόκτιστα σπίτια του 18ου & 19ου αιώνα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 600μ. χτισμένος στον Κάτω Όλυμπο και σε απόσταση 6 χλμ. από τους Νέους Πόρους.
Η παλιά τοποθεσία του χωριού λεγόταν “Τζέτζιανη”. Εκεί έγινε η σφαγή των κατοίκων από τους Τούρκους. Έπειτα από την καταστροφή αυτή, οι διασωθέντες κάτοικοι πήγαν στην “Παλιόχωρα” και στη θέση αυτή έχτισαν τα καλύβια τους.
Το έτος 1775, οι κάτοικοι άφησαν την “Παλιόχωρα” και εγκαταστάθηκαν στους Παλαιούς Πόρους. Όμως το πρόβλημα με τις συχνές κατολισθήσεις, ανάγκασε τους κατοίκους να μεταφερθούν το 1976, στους Νέους Πόρους.
Η παλαιότερη ονομασία των Παλαιών Πόρων, ήταν “Πούρλια”. Η ονομασία “Πούρλια”, έγινε “Πόροι”, το έτος 1926. Η ονομασία Πούρλια, προέρχεται ίσως από την σλαβική λέξη “prljav”, που σημαίνει βρώμικος, λερωμένος.
Το χωριό αυτό, δηλ. η “Πούρλια”, (γράφει ο “Π. Βαρδάκας”, 1904 – 1912), βρίσκεται δίπλα στα ελληνοτουρκικά σύνορα, – (πριν του 1912), είναι το τελευταίο χωριό της εκκλησιαστικής περιφέρειας Κίτρους & Κατερίνης προς τα νοτιοανατολικά όρια, γιατί μετά από αυτό, αρχίζει η εκκλησιαστική περιφέρεια Λάρισας.
Ονομάστηκε έτσι, ή από την λέξη “πόρος”, δηλ. πέρασμα, – διάβαση, γιατί κάτω από το χωριό αυτό, υπήρχαν και υπάρχουν πολλά βαλτώδη μέρη και έλη, δίπλα στον σιδηροδρομικό σταθμό Παπαπούλιου, ώστε να αναγκάζεται να περάσει κάποιος την περιοχή αυτήν, από τις υπώρειες των λόφων του χωριού Πούρλια. Ίσως να ονομάστηκε έτσι και από την λέξη “πόρταξ”, που σημαίνει μοσχάρι, γιατί στα βαλτώδη αυτά μέρη έβοσκαν πολλά βοοειδή.
Όμως, μια άλλη εκδοχή για την ονομασία των Πόρων είναι ότι, στην αρχαιότητα υπήρχε κάποιος ημίθεος “ο Πόρος”. Αυτός ερωτεύτηκε παράφορα την περιοχή και έδωσε το όνομά του στον τόπο.
Απέχει από την Κατερίνη, το χωριό αυτό περίπου τις οκτώ ώρες με ζώο και βρίσκεται μέσα στην χαράδρα των νοτιοανατολικών υπωρειών του Κάτω Ολύμπου. Το χωριό είναι Τσιφλίκι Τούρκου ιδιοκτήτη, περιέχει περίπου σαράντα διώροφα λιθόκτιστα σπίτια, με διακόσιους περίπου κατοίκους, όλοι τους χριστιανοί Ορθόδοξοι, ελληνόφωνοι και ασχολούνταν με την γεωργία και την κτηνοτροφία.
Το χωριό αυτό σε παλαιότερη εποχή, βρισκόταν σε ψηλότερο σημείο προς τα δυτικά, σε θέση που απέχει μια ώρα και σήμερα ονομάζεται Παλιόχωρα και βρίσκεται σε εύφορη κοιλάδα.
Η επικράτεια της Πούρλιας εκτείνεται προς τα δυτικά, από τη θέση “Βρύση του Κατή” μέχρι τη θάλασσα του Θερμαϊκού, είναι 5 ώρες περίπου δρόμος προς τα ανατολικά – (κατά μήκος), ενώ από το νότο προς το βορρά – (κατά πλάτος), από τη γειτονική Αιγάνη και του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού Παπαπούλιου, μέχρι του άλλου γειτονικού χωριού του Παντελεήμονα, είναι 3 ώρες περίπου δρόμος.
Το χωριό κατέχει εύφορα χωράφια και δάση πολύ προσοδοφόρα. Οι κάτοικοι του χωριού σπέρνουν δημητριακά και κυρίως καλαμπόκια, στα εύφορα χωράφια που βρίσκονται δίπλα στην θάλασσα (και δίπλα στον Πλαταμώνα), ανατολικά των Παλαιών Πόρων, σε απόσταση 1 ώρας περίπου δρόμο. Όμως και τα ακαλλιέργητα χωράφια, τα χρησιμοποιούν για την βοσκή αιγοπροβάτων, μοσχαριών, χοίρων και αλόγων.
Γνωστό είναι το τυρί που παράγεται στην Πούρλια, καθώς και το βούτυρο, αλλά και η μελισσοκομία ευδοκιμεί, κυρίως όμως ευδοκιμεί η κτηνοτροφία. Τους κατοίκους της Πούρλιας τους διακρίνει η ευσέβεια, η φιλοθρησκία, η φιλονομία, η φιλοξενία, η φιλοπατρία και κυρίως τους διακρίνει ο πόθος να εξαγοράσουν και να απελευθερώσουν το ωραίο χωριό τους, και να το μετατρέψουν από τσιφλίκι σε κεφαλοχώρι.
Ασφαλές τεκμήριο της φιλοθρησκίας των κατοίκων της Πούρλιας, είναι η ανακαίνιση (πριν από μερικά χρόνια), του παλιού ιερού ναού του Αγίου Γεωργίου, καθώς και η διατήρηση τριών εξωκλησιών: των Αγίων Αποστόλων, της Αγίας Τριάδος και της Παναγίας. Έχουν και ένα ιερέα (καταγόμενο από το ίδιο χωριό), το Παπά – Κωνσταντίνο Γκρέκα, ο οποίος ασχολείται και με την γεωργία, μαζί με τα παιδιά του.
Οι Πουρλιώτες, διατηρούν από δεκαετίες και Δημοτικό σχολείο, δίπλα στον ιερό ναό, με τριάντα περίπου μαθητές, αγόρια και κορίτσια. Πριν από δεκαετίες, οι Πουρλιώτες άρχισαν να κτίζουν ωραία και ευρύχωρα σπίτια, ασβεστόκτιστα και λίθινα, κυρίως διώροφα, γιατί μέχρι τότε, τους απαγόρευε να χτίζουν διώροφα σπίτια, ο Τούρκος ιδιοκτήτης.
Το χωριό είναι από εκείνα, τα οποία η πλεονεξία του τυράννου των Ιωαννίνων Αλή Πασά, με την βία μετέτρεψε σε τσιφλίκια από κεφαλοχώρια, σχεδιάζοντας την από του Θερμαϊκού μέχρι την Αδριατική κατάληψη, και την ίδρυση Αλβανικού Βασιλείου, το οποίο θα ήταν ανεξάρτητο από τον Σουλτάνο της Κωνσταντινούπολης.
Το Αλβανικό Βασίλειο θα περιλάμβανε: ολόκληρη την Ήπειρο, την Θεσσαλία, την Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο και την Μακεδονία. “Ιδέτε τον Βεζύρη μας, σαν χρυσός αετός, με τα νύχια του σηκώνει όλη την Αρβανιτιά”, τραγουδούσαν οι Αλβανοί απεσταλμένοι του Αλή πασά, μεταβάλλοντας σε τσιφλίκια (με την βία), όλα τα καρποφόρα και προσοδοφόρα χωριά, σύμφωνα πάντα με την βούλησή τους.
Ο σιδηροδρομικός σταθμός, απέχει μόλις μία ώρα από την Πούρλια, και βρίσκεται κάτω από το χωριό, προς τη θάλασσα και ανατολικά αυτού. Ο ξένος επισκέπτης που θα επισκεφθεί την Πούρλια, και θελήσει να απολαύσει γραφικότατη θέα και να θαυμάσει εκπληκτικές φυσικές ομορφιές, τον συμβουλεύουμε να ανεβεί στην Παλιόχωρα, (απέχει μια ώρα περίπου δυτικά της Πούρλιας), και από εκεί να πάει στην περιοχή του Προφήτη Ηλία.
Έτσι, από τον Προφήτη Ηλία, φαίνεται ολόκληρη η πεδιάδα της Θεσσαλίας, καθώς και η πόλη της Λάρισας, και ο ποταμός Πηνειός, τα ιερά Τέμπη, και όλες οι φυσικές ομορφιές από τον Κίσαβο μέχρι την οροσειρά του Ολύμπου.
Με μια ματιά, ο ξένος επισκέπτης θα δει και θα θαυμάσει όλα αυτά. Επίσης θα θαυμάσει το Αιγαίο πέλαγος προς τα ανατολικά, και τον Θερμαϊκό κόλπο προς τον βορρά. Το χωριό έχει στην ακτή και “σκάλα”, την περίφημη “Σκάλαν Πούρλιας”, για την μεταφορά ξυλείας και κάρβουνου με τα ιστιοφόρα πλοία.
Το χωριό αυτό έχει ζωή, (σ’ αυτή την θέση όπου βρίσκεται σήμερα), περίπου 100 χρόνια. Αν μεταβληθεί το χωριό αυτό σε κεφαλοχώρι, θα προοδεύσει πολύ, γιατί έχει όλα τα απαιτούμενα ζωτικά στοιχεία για να αναπτυχθεί. Οι αρχαιότερες σωζόμενες ιερές εικόνες των ιερών Ναών του χωριού, είναι φτιαγμένες περίπου πριν από 100 – 150 χρόνια, (όλες αυτές τις πληροφορίες μας τις αναφέρει ο “Παρθένιος Βαρδάκας”, 1904 – 1912).
Το 1918 οι Παλαιοί Πόροι ήταν τμήμα της Κοινότητας του Πλαταμώνα, με έδρα τον Παντελεήμονα. Το 1928, οι Πόροι έγιναν έδρα της Κοινότητας και αριθμούσαν 410 κατοίκους. Το 1913 ανήκαν στο Δήμο Λιτοχώρου και είχαν 40 οικίες και 305 Ορθοδόξους κατοίκους.
Το Δημοτικό Σχολείο των Πόρων τη δεκαετία του “30”, είχε 78 μαθητές και 1 δάσκαλο. Στις 17 Απριλίου 1941 οι Ναζί μπήκαν στον Πλαταμώνα. Στους Πόρους καταστράφηκαν αρκετά σπίτια, ενώ το 1945 ιδρύθηκε το Εθνικό Κομιτάτο Πόρων.
Στα ίδια μέρη Άγγλοι κι αντάρτες του ΕΛΑΣ το 1943 -1944 προσπαθούσαν να διακόψουν το πέρασμα των γερμανικών τρένων και έλαβαν χώρα άγριες μάχες στον Εμφύλιο Πόλεμο μεταξύ ένοπλων κι άοπλων αντιπάλων, αν εκτιμηθεί η αναγραφή 9 ονομάτων ως “σφαγιασθέντες” επάνω στο ηρώο της Πούρλιας.
Στις αρχές του 1950 οι κάτοικοι επέστρεψαν στο χωριό, καθώς το είχαν εγκαταλείψει λόγω του Εμφυλίου Πολέμου. Το πρόβλημα με τις συχνές κατολισθήσεις αλλά και η ανάγκη για καλύτερη ζωή έκαναν τους Ποριώτες να μεταφερθούν σε άλλη περιοχή και να ιδρύσουν τον οικισμό Νέοι Πόροι, από το 1976. Τότε αυξήθηκε το κύμα της μετανάστευσης των κατοίκων από τους Παλιούς Πόρους στους Νέους Πόρους και σταδιακά ο νέος οικισμός αναπτύχθηκε τουριστικά.
Τέλος, οι Παλαιοί Πόροι χαρακτηρίστηκαν “παραδοσιακός οικισμός”, με Προεδρικό διάταγμα του 1986. Η ηλεκτροδότηση του οικισμού έγινε το 1995, με αποτέλεσμα οι Παλαιοί Πόροι άρχισαν και πάλι να ζωντανεύουν. Πέτρινα καλντερίμια και λιθόκτιστα σπίτια, μας ξεναγούν σε μια άλλη εποχή. Μια επίσκεψη σ’ αυτόν τον παραδοσιακό οικισμό, θα είναι αρκετή για να σας πείσει . . . .
