‘‘Αναβρασμός και αλαλούμ!’’. Έτσι λένε τα δημοσιογραφικά ‘‘reportages’’ (https://www.newsbomb.gr/ellada/story/1519017/afksanontai-oi-katalipseis-sta-panepistimia-fovoi-na-xathei-to-eksamino-gia-tous-foitites) για την κατάσταση που επικρατεί στα Πανεπιστήμια της χώρας, καθώς, τούτη την ώρα, τουλάχιστον 150 Σχολές τελούν υπό κατάληψη. Η εικόνα γνωστή, επαναλαμβανόμενη και οικεία.
Οι καταλήψεις στην Ελλάδα είναι μόνιμο φαινόμενο τακτικής περιοδικότητας και σταθερής μορφοτυπίας. Η χώρα όμως, ειδικά όσον αφορά το πεδίο των Πανεπιστημίων, από το 2021 ήδη υιοθέτησε, με πρωτοβουλία της τότε και νυν Κυβέρνησης, νομοθεσία για την πανεπιστημιακή αστυνομία με προφανή σκοπό να τερματιστούν αυθαίρετες και παράνομες ενέργειες εντός των πανεπιστημιακών ‘‘campuses’’. Τι απέγινε, λοιπόν, εκείνη η νομοθεσία; Υπάρχει ακόμη ή κατέληξε να είναι ‘‘νομικό κουφάρι’’;
Καταρχάς, με το άρθρο 18 του Ν. 4777/2021 συνεστήθησαν πράγματι οι λεγόμενες ‘‘Ομάδες Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων’’ (Ο.Π.Π.Ι.), οι οποίες συγκροτούνται από αστυνομικό προσωπικό και ειδικούς φρουρούς που προσλαμβάνονται για τον σκοπό αυτό. Αποστολή των Ο.Π.Π.Ι. προβλέφθηκε μάλιστα να αποτελεί η προστασία και ασφάλεια τόσο των προσώπων που βρίσκονται στους χώρους των Α.Ε.Ι., όσο και των υποδομών αυτών. Οι Ο.Π.Π.Ι. είναι κατά νόμο αρμόδιες για την άσκηση αστυνομικών καθηκόντων εντός των χώρων των Α.Ε.Ι. και ιδίως για: α) Την πρόληψη της τέλεσης και την αντιμετώπιση κάθε αξιόποινης πράξης εντός των χώρων των Α.Ε.Ι., β) τη στελέχωση και λειτουργία των Κέντρων Ελέγχου και Λήψης Σημάτων και Εικόνων μαζί με το προσωπικό των Α.Ε.Ι., γ) την πραγματοποίηση περιπολιών στο πλαίσιο των καθηκόντων της παραπάνω περίπτωσης α’.
Κατά την άσκηση των καθηκόντων του, το προσωπικό των Ο.Π.Π.Ι. δεν φέρει πυροβόλο όπλο, συνεργάζεται με τις αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες και ασκεί όλες τις αρμοδιότητες που η κείμενη νομοθεσία του αναθέτει.Για τη συγκρότηση των Ο.Π.Π.Ι., λοιπόν, υπό τα άνω δεδομένα, συνεστήθησαν στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη χίλιες τριάντα (1.030) οργανικές επί θητεία θέσεις ειδικών φρουρών, οι οποίοι υπάγονται απευθείας στην Ελληνική Αστυνομία.
Περαιτέρω, στον παραπάνω νόμο του 2021 (Ν. Ν. 4777/2021) υπήρχε σαφής νομοθετική εξουσιοδότηση (άρ. 18§6 και άρ. 20) για την έκδοση, μετά από πρόταση των Υπουργών Παιδείας και Θρησκευμάτων και Προστασίας του Πολίτη, Προεδρικού Διατάγματος (ΠΔ), με το οποίο θα καθορίζονταν οι ειδικότεροι όροι και προϋποθέσεις σχετικά με τη διαδικασία διάθεσης του προσωπικού των Ο.Π.Π.Ι., τα ζητήματα οργάνωσης, συγκρότησης, λειτουργίας και εξοπλισμού των Ο.Π.Π.Ι., οι ειδικότεροι όροι και λεπτομέρειες σχετικά με την άσκηση των καθηκόντων του, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια. Πράγματι, τον επόμενο χρόνο, εκδόθηκε το ΠΔ 53/2022 με τίτλο «Συγκρότηση, οργάνωση, λειτουργία, ρύθμιση θεμάτων προσωπικού και λοιπά θέματα των Ομάδων Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (Ο.Π.Π.Ι.)».
Το εν λόγω ΠΔ πέρασε με απόλυτη επιτυχία μάλιστα τον προληπτικό έλεγχο συνταγματικότητας που έλαβε χώρα από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).Συγκεκριμένα, το ζήτημα της συνταγματικότητας των διατάξεων του Ν. 4777/ 2021, βάσει εξουσιοδοτικής διάταξης του οποίου εκδόθηκε το άνω ΠΔ, ήχθη προς κρίση στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας μετά από προσφυγές που είχαν ασκήσει νομικά και φυσικά πρόσωπα με σκοπό αφενός την ακύρωση της προκήρυξης διαγωνισμού πρόσληψης ειδικών φρουρών στην Ελληνική Αστυνομία (ΕΛ.ΑΣ.) για τη συγκρότηση Ο.Π.Π.Ι και αφετέρου την ακύρωση της υπουργικής απόφασης, με την οποία ορίσθηκαν ζητήματα εκπαίδευσης των ειδικών φρουρών που προσλαμβάνονται για τη στελέχωση των Ο.Π.Π.Ι.Το ΣτΕ έκρινε ότι δεν παραβιάζει τις αρχές της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της πλήρους αυτοδιοίκησης των ΑΕΙ (άρθρο 16 παρ. 1 και 5 Συντ., αντίστοιχα)
η σύσταση Ο.Π.Π.Ι που συγκροτούνται (και) από ειδικούς φρουρούς, οι οποίοι προσλαμβάνονται προς τούτο, λαμβάνουν ειδική εκπαίδευση, δεν φέρουν πυροβόλο όπλο και υποχρεούνται να συνεργάζονται με τις πανεπιστημιακές αρχές και όργανα, διότι, μεταξύ των άλλων: α) Όταν ο νομοθέτης εκτιμά ότι το δημόσιο συμφέρον, το οποίο συνίσταται στην προστασία της δημόσιας τάξης και ασφάλειας αλλά και στην ίδια τη διασφάλιση της ακώλυτης άσκησης της ακαδημαϊκής ελευθερίας, επιβάλλει την αστυνόμευση στους χώρους των ΑΕΙ σε συνέχεια σειράς προϊσχυσάντων ηπιότερων μέτρων ασφάλειας και προστασίας του προσωπικού και της περιουσίας των ΑΕΙ,
τα οποία κρίθηκαν από τον νομοθέτη απρόσφορα να υπηρετήσουν τους σκοπούς αυτούς, οι ως άνω συνταγματικές διατάξεις, στις οποίες δεν κατοχυρώνεται αυτοτελώς «άσυλο», δεν υποχρεώνουν τον νομοθέτη να αναθέτει στα ΑΕΙ τις αρμοδιότητες της τήρησης της δημόσιας τάξης και ασφάλειας, ειδικότερες εκφάνσεις της οποίας αποτελούν η πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος, ασκούμενες κατά το Σύνταγμα από το Κράτος μέσω των σωμάτων ασφαλείας όπως η ΕΛ.ΑΣ., β) Δεν προβλέπεται συμμετοχή των Ο.Π.Π.Ι σε διοικητικό όργανο των ΑΕΙ και γ) Από καμία διάταξη του Ν. 4777/2021 δεν προκύπτει ότι τίθενται σε κίνδυνο οι λοιπές ατομικές ελευθερίες (συνδικαλιστική, ανάπτυξης της προσωπικότητας, προσωπική, κίνησης και εγκατάστασης).
Κατόπιν των ανωτέρω, με το εκδοθέν ΠΔ 53/2022 ρυθμίστηκαν τα πάντα για τις Ο.Π.Π.Ι.: Προβλέφθηκε ο τρόπος και οι όροι συγκρότησης και διάθεσής τους, ορίστηκαν η αποστολή και οι αρμοδιότητές τους, εξουσιοδοτήθηκε ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας να κατανείμει τις συσταθείσες με την παρ. 5 του άρθρου 18 του Ν. 4777/2021 οργανικές επί θητεία θέσεις ειδικών φρουρών, καθορίστηκε η σύνθεση και η στελέχωση των Ο.Π.Π.Ι., ρυθμίστηκε το ωράριο εργασίας του προσωπικού τους και ζητήματα σχετικά με τις τοποθετήσεις, αποσπάσεις και μετακινήσεις των ειδικών φρουρών και του αστυνομικού προσωπικού που συγκροτούν τις Ο.Π.Π.Ι., εξειδικεύτηκε ο εξοπλισμός του προσωπικού τους και ορίστηκε ο υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Έτσι, κύριο έργο των αστυνομικών αυτών δυνάμεων είναι η προστασία της ζωής, της τιμής και της περιουσίας των πολιτών, η δίωξη του εγκλήματος και η εμπέδωση της δημόσιας τάξης και ασφάλειας στα Πανεπιστήμια μέσω της λήψης προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων σύμφωνα με τους ορισμούς του Συντάγματος, του ενωσιακού και διεθνούς δικαίου, των νόμων και των Κανονισμών του Σώματος, δηλαδή κατ’ εφαρμογή της αρχής της νομιμότητας. Βίαια δε μέτρα συγχωρούνται σ’ αυτά τα αστυνομικά όργανα κατ’ εξαίρεση, και μόνο στις περιπτώσεις που ο νόμος το επιτρέπει ή αυτά είναι απολύτως αναγκαία για την αντιμετώπιση συγκεκριμένου επικείμενου κινδύνου.
Η δε άσκηση της αστυνομικής εξουσίας, εν γένει, πρέπει να σκοπεί στην ικανοποίηση του δημοσίου συμφέροντος, υπό την ανωτέρω έννοια, και ιδίως στη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των πολιτών, με όρους αμεροληψίας και εντός των ορίων που διαγράφονται από την αρχή της ισότητας, με γνώμονα τη θεμελιώδη αρχή της αναλογικότητας. Από τα παραπάνω, επομένως, προκύπτει ότι το νομικό πλαίσιο για την Πανεπιστημιακή Αστυνομία είχε ήδη θεσμοθετηθεί με σαφήνεια και ενάργεια. Τον Ιούλιο του 2023, ωστόσο, ο τότε Υπουργός Προστασίας του Πολίτη κ. Νότης Μηταράκης φάνηκε να ‘‘βάζει τέλος’’ σε αυτήν καθώς οι ειδικοί φρουροί που προσέλαβε το Υπουργείο δεν θα απασχολούνταν στις Ο.Π.Π.Ι. αλλά θα ενσωματώνονταν στην ΕΛ.ΑΣ. τελικά! Αναγκάστηκε τότε να βγει δημοσίως ο ίδιος ο Πρωθυπουργός και να δηλώσει σε συνέντευξή του ότι η Πανεπιστημιακή Αστυνομία δεν καταργείται και δη τον Σεπτέμβριο του 2023 από το ‘‘βήμα’’ της ΔΕΘ πολιτικά ‘‘πλειοδότησε’’ επί του θέματος τονίζοντας ότι η Πανεπιστημιακή Αστυνομία όχι μόνο δεν καταργείται αλλά ενισχύεται
Σήμερα όμως Πανεπιστημιακή Αστυνομία δεν υπάρχει! Κι αυτό είναι βιωματικό γεγονός και κοινή, κοινωνική γνώση! Αντίθετα, υπάρχουν και ‘‘βασιλεύουν’’, όπως ‘‘βασίλευαν’’ διαχρονικά’’ είναι η αλήθεια, μόνο οι καταληψίες που έχουν μετατρέψει τις καταλήψεις σε μόνιμη ελληνική ιδιοτροπία.
Υπάρχοντος όμως του άνω νομικού πλαισίου, το οποίο κάθε άλλο παρά ‘‘νομικό κουφάρι’’ είναι, λείπει, ξεκάθαρα και στην πράξη αποδεδειγμένα, η πολιτική βούληση για την εφαρμογή του. Και δη είναι τέτοια η έλλειψη αυτή (της πολιτικής βούλησης) που καθιστά την αναντιστοιχία των δηλώσεων και εξαγγελιών (από τη μια) με τη ζώσα πραγματικότητα (από την άλλη), κραυγαλέα και εξόφθαλμη!
Νομοτεχνικά, ουσιαστική δυνατότητα για την εδώ και τώρα σύσταση και λειτουργία των Ο.Π.Π.Ι. υφίσταται, καθότι στον νόμο προβλέπεται ρητά ότι οι ως άνω ειδικοί φρουροί υπάγονται σε υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας και, όταν δεν διατίθενται σε Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, εκτελούν άλλου είδους καθήκοντα, όπως επί παραδείγματι αυτά της φύλαξης ευπαθών στόχων αστυνομικού ενδιαφέροντος, ιδίως κτιρίων και εγκαταστάσεων δημοσίων υπηρεσιών, δικαστικών αρχών, οργανισμών κοινής ωφέλειας, διπλωματικών αντιπροσωπειών, κατοικιών κυβερνητικών αξιωματούχων ή πραγματοποιούν υπηρεσίες περιπολιών ή ακόμη και εκτελούν και υπηρεσίες φρούρησης και μεταγωγής κρατουμένων και φρούρησης αστυνομικών υπηρεσιών και κρατητηρίων αυτών. Συνεπώς, αυτό που απαιτείται είναι ξεκάθαρα και αναμφίβολα η πολιτική βούληση.
Η επιτέλους ταύτιση των πολιτικών εξαγγελιών με την εφαρμοζόμενη πολιτική! Και πέραν αυτής, η συνεργασία της Κυβέρνησης με τις πανεπιστημιακές Αρχές, δεδομένου ότι στον νόμο ορίζεται ότι οι Ο.Π.Π.Ι. διατίθενται με κριτήριο την ύπαρξη και έκταση των αναγκών που διαπιστώνονται στα Πανεπιστήμια μετά από προηγούμενη πρόσκληση διαβούλευσης προς τον Πρύτανη πριν από το στάδιο της αρχικής διάθεσής τους (των Ο.Π.Π.Ι. δηλαδή) στα Α.Ε.Ι., λαμβανομένων υπόψη τυχόν προηγούμενων περιστατικών παραβατικότητας και των τυχόν υφισταμένων σχεδίων ασφαλείας των Α.Ε.Ι.
Προσωπικά, καταλαβαίνω καλά τις υφιστάμενες αγκυλώσεις και το ‘‘ακανθώδες’’ του εγχειρήματος. Ήδη από το 2016, στο άρθρο μου ‘‘Alea jacta est’’ (‘‘ο κύβος ερρίφθη’’, γραφέν στις 11/2/2016) είχα άλλωστε υποστηρίξει: ‘‘Στη σημερινή Ελλάδα η ‘‘κατάληψη’’ συνιστά πλέον κάτι πολύ παραπάνω από ‘‘Κοινωνικό Κεκτημένο’’, είναι ισχυρότατος Θεσμός της εγχώριας κοινωνίας, απόλυτα εφαρμόσιμος στην πράξη και αποδεκτός, ‘‘καλοϋφασμένος’’ και πλήρως παγιωθείς από τον σύγχρονο νεοελληνικό Λαϊκισμό.
Στην Ελλάδα η ‘‘κατάληψη’’ μετατράπηκε συν τω χρόνω σε ‘‘πατενταρισμένο’’ και prêt-a-porter τρόπο της εκάστοτε κοινωνικής διαμαρτυρίας και, από προσχεδιασμένη φόρμουλα αντιδραστικότητας έγινε η επιτομή της επαναστατικότητας και η ιερή καταληκτική μονοτροπία των κοινωνικών, ταξικών και όχι μόνο αγώνων.’’Έχω όμως τονίσει (δείτε ‘‘Η ώρα μηδέν για τα Ελληνικά Πανεπιστήμια’’, 9/11/2020, ότι: ‘‘Είναι αυτονόητο όμως ότι πουθενά στον Κόσμο δεν υπάρχουν, ελέω πολιτικοκοινωνικής ανοχής, και άρα, συνερμηνευτικά, συνενοχής, ‘‘άβατα’’, ‘‘νησίδες παραβατικότητας’’ και ‘‘χώροι όπου κατ’ εξαίρεση δεν εφαρμόζεται ο νόμος’’. Είναι αυτονόητο ότι τα Πανεπιστήμια δεν είναι ή δεν πρέπει να είναι, και δη με την προστασία του ίδιου του Νόμου, ορμητήρια και γιάφκες των ‘‘μπαχαλάκηδων’’, των κάθε λογής λαθρεμπόρων και των διακινητών ναρκωτικών.
Είναι, επίσης, αυτονόητο ότι στα πανεπιστημιακά ιδρύματα η ελευθερία της παραγωγής και εκμάθησης γνώσης και η ακαδημαϊκή μόρφωση είναι de jure naturae στοιχεία του πνευματικού πολιτισμού μιας χώρας και αξιολογική σταθερά του ‘‘δημοκρατικού βάθους’’ των δομών της.’
Όπως και σήμερα, σε τούτες εδώ τις αράδες, γράφω ότι είναι αυτονόητο πως η Κυβέρνηση (και ας μην το ξεχνά αυτό) θα κριθεί, θεσπισθέντος ήδη του οικείου νομοθετικού πλαισίου, για τη στάση της στο θέμα της επιτέλους λειτουργίας της πανεπιστημιακής αστυνομίας και εν γένει της πρόληψης και καταστολής της προκλητικής παραβατικότητας ειδικά στους χώρους της γνώσης, της μόρφωσης και της ακαδημαϊκής ελευθερίας.
Τουλάχιστον, καλείται να δείξει για το θέμα αυτό τον… μισό έστω ζήλο από αυτόν που δείχνει για το νομοσχέδιο για τον γάμο και την τεκνοθεσία των ομόφυλων ζευγαριών. Καλείται να ασχοληθεί και, πρακτικά, να εφαρμόσει τη νομοθεσία που η ίδια θέσπισε, καλείται να ασχοληθεί με ζητήματα, τομές αλλά και παθογένειες για τις οποίες αγωνιά πραγματικά η ελληνική κοινωνία ή έστω ένα σημαντικό κομμάτι της.
Και όχι να ‘‘καυχιέται’’ για ‘‘πολιτικές μεταγραφές’’, (για παράδειγμα) ‘‘τύπου’’ κ. Εύης Χριστοφιλοπούλου, για τις οποίες δεν ‘‘δίνει δεκάρα’’ κανείς και δη ούτε οι πιο ‘‘πιστοί’’ των ψηφοφόρων της. Έχουν ακούσει, λοιπόν, στην Κυβέρνηση ή τους έχει πει κάποιος για τα… ‘‘σημεία καμπής’’; Αν όχι, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει εκπλήξεις που ίσως έρθουν….
Κατερίνη, 7/2/2024
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW
LLM IN EUROPEAN LAW
Cer. LSE in Business, International
Relations and the political science
