Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν σχεδιάζει να επιτρέψει στους αγρότες περαιτέρω εξαιρέσεις από περιβαλλοντικά μέτρα, σύμφωνα με τον Επίτροπο Γεωργίας της ΕΕ, Janusz Wojciechowski, παρά τις αυξανόμενες πιέσεις να το πράξουν από τα κράτη μέλη.
Το 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε, με στόχο την αύξηση της παραγωγής, να κάνει εξαίρεση από ορισμένα πρότυπα Καλής Γεωργικής και Περιβαλλοντικής Κατάστασης (ΚΓΠΚ) της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚAΠ). Μετά τις δηλώσεις του Επιτρόπου αλλάζουν για το 2024 οι υποχρεώσεις των γεωργών και κτηνοτρόφων για την είσπραξη του τσεκ (ενίσχυσης), δηλαδή αφορά το καθεστώς της «αιρεσιμότητας» στη νέα ΚΑΠ.
Τα μέτρα όμως αυτά θα πρέπει να εφαρμοστούν από τις σπορές του φετινού φθινοπώρου. Οι αγρότες µε άνω των 100 στρεµµάτων αροτραίες καλλιέργειες θα πρέπει από τις φθινοπωρινές σπορές, να ακολουθήσουν τους κανόνες αµειψισποράς και τη διάθεση τµήµατος της εκµετάλλευσης σε µη παραγωγικά στοιχεία και εκτάσεις (π.χ αγρανάπαυση).
Οι υποχρεώσεις των γεωργών και κτηνοτρόφων για την είσπραξη του τσεκ (καθεστώς της «αιρεσιμότητας» στην ΚΑΠ) είναι:
ΚΓΠΚ 1: Διατήρηση των μόνιμων βοσκοτόπων βάσει της αναλογίας των μόνιμών βοσκοτόπων σε σχέση με τη γεωργική έκταση
Οι γεωργοί που διαχειρίζονται μόνιμους βοσκοτόπους οφείλουν να συμμορφώνονται με τις υποδείξεις του ΟΠΕΚΕΠΕ προκειμένου να διατηρείται η αναλογία των εκτάσεων των βοσκοτόπων προς τις συνολικές γεωργικές εκτάσεις της χώρας. Η αναλογία εκτάσεων βοσκοτόπων προς γεωργικές εκτάσεις δεν πρέπει να μειωθεί περισσότερο από 5% σε εθνικό επίπεδο σε σχέση με την αναλογία του 2018.
Αν ξεπεραστεί το όριο αυτό, οι γεωργοί που έχουν μετατρέψει βοσκοτόπους σε άλλες γεωργικές χρήσεις υποχρεούνται να επαναμετατρέψουν τις εκτάσεις σε βοσκότοπο. Η παρακολούθηση σε ετήσια βάση της μετατροπής των βοσκοτόπων και της τήρησης της ανωτέρω αναλογίας θα γίνεται με βάση τα στοιχεία του ΟΣΔΕ.
ΚΓΠΚ 2: Προστασία υγροτόπων και τυρφώνων
α. Υγρότοποι όλης της χώρας: Απαγορεύεται η καλλιέργεια στις όχθες των υδάτινων όγκων των υγροτόπων, καθώς και στα εδάφη που αποκαλύπτονται από την υποχώρηση των υδάτων σε υδάτινους αποδέκτες, κυρίως λίμνες, σε
περιπτώσεις παρατεταμένης ανομβρίας.
Απαγορεύεται η απομάκρυνση της παρόχθιας φυσικής βλάστησης.
Για την εφαρμογή της παραπάνω παραγράφου, στους παρόχθιους αγρούς των υγροτόπων διατηρείται ακαλλιέργητο περιθώριο πλάτους ενός (1) μέτρου, και το οποίο περιλαμβάνεται στην υποχρέωση της δημιουργίας ζωνών ανάσχεσης πλάτους τριών (3) μέτρων χωρίς χρήση λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών προϊόντων, (δηλαδή ένα (1) μέτρο ακαλλιέργητο και δυο (2) μέτρα καλλιέργεια χωρίς προσθήκη λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών προϊόντων).
β. Μικροί Νησιωτικοί Υγρότοποι
i. Απαγορεύεται η καλλιέργεια στις όχθες των υδάτινων όγκων των υγροτόπων, καθώς και στα εδάφη που αποκαλύπτονται από την υποχώρηση των υδάτων σε υδάτινους αποδέκτες, κυρίως λίμνες, σε περιπτώσεις παρατεταμένης ανομβρίας. Απαγορεύεται η απομάκρυνση της παρόχθιας φυσικής βλάστησης.
Για την εφαρμογή της παραπάνω παραγράφου, στου παρόχθιους αγρούς των υγροτόπων διατηρείται ακαλλιέργητο περιθώριο πλάτους ενός (1) μέτρου, και το οποίο περιλαμβάνεται στην υποχρέωση της δημιουργίας ζωνών ανάσχεσης πλάτους τριών (3) μέτρων χωρίς χρήση λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών προϊόντων (δηλαδή ένα (1) μέτρο ακαλλιέργητο και δυο (2) μέτρα καλλιέργεια χωρίς προσθήκη λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών προϊόντων).
ii. Απαγορεύονται οι εκχερσώσεις της φυσικής βλάστησης και επιτρέπονται κατ’ εξαίρεση οι παρεμβάσεις που αποσκοπούν στην αποκατάσταση ή/και στη διαχείριση των υγροτόπων, στο πλαίσιο εφαρμογής εγκεκριμένων διαχειριστικών σχεδίων. Οι υφιστάμενες καλλιεργούμενες εκτάσεις διατηρούν τη χρήση τους.
iii. Απαγορεύονται οι αποξηράνσεις και τα αποστραγγιστικά έργα, οι επιχωματώσεις, η απόρριψη στερεών και υγρών αποβλήτων, η εισαγωγή ξενικών ειδών πανίδας και χλωρίδας, η επέκταση των καλλιεργειών και η βόσκηση, εκτός αν από ειδική μελέτη προκύπτει ότι σχετίζεται με τη διατήρηση και οικολογική διαχείριση του υγροτόπου.
iv. Απαγορεύονται οι παρεμβάσεις που αλλοιώνουν το τοπίο και προκαλούν αλλαγή του υδρολογικού καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένων των γεωτρήσεων και της άντλησης υδάτων, εκτός αν αποσκοπούν στη διατήρηση του υγροτόπου.
γ. Υγρότοποι σε περιοχές NATURA 2000
i. Απαγορεύεται η καλλιέργεια στις όχθες των υδάτινων όγκων των υγροτόπων, καθώς και στα εδάφη που αποκαλύπτονται από την υποχώρηση των υδάτων σε υδάτινους αποδέκτες, κυρίως λίμνες, σε περιπτώσεις παρατεταμένης ανομβρίας. Απαγορεύεται η απομάκρυνση της παρόχθιας φυσικής βλάστησης.
Για την εφαρμογή της παραπάνω παραγράφου, στου παρόχθιους αγρούς των υγροτόπων διατηρείται ακαλλιέργητο περιθώριο πλάτους ενός (1) μέτρου, και το οποίο περιλαμβάνεται στην υποχρέωση της δημιουργίας ζωνών ανάσχεσης πλάτους τριών (3) μέτρων χωρίς χρήση λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών προϊόντων (δηλαδή ένα (1) μέτρο ακαλλιέργητο και δυο (2) μέτρα καλλιέργεια χωρίς προσθήκη λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών προϊόντων).
ii. Για τους υγροτόπους οι οποίοι περιλαμβάνονται στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000, εφαρμόζονται οι όροι που θα περιγράφονται στα Σχέδια Διαχείρισης, όταν αυτά εκπονηθούν και θεσμοθετηθούν.
δ. Τυρφώνες (από το 2025)
Μέχρι το έτος 2025 αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί η ενσωμάτωση των οριοθετημένων περιοχών των τυρφώνων της χώρας στο Σύστημα Αναγνώρισης Αγροτεμαχίων (Σ.Α.Α.) – Land Parcel Identification System (L.P.I.S.) του ΟΠΕΚΕΠΕ και η έκδοση των ορθών γεωργικών πρακτικών για την προστασία της οργανικής ουσίας των τυρφώνων.
ΚΓΠΚ 3: Απαγόρευση της καύσης υπολειμμάτων καλλιεργειών, εκτός αν γίνεται για λόγους φυτοπροστασίας
Απαγορεύεται η καύση υπολειμμάτων καλλιεργειών (καλαμιά, κ.ά.). Ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες, επιλέγεται μια ή περισσότερες από τις παρακάτω πρακτικές σχετικά με τα υπολείμματα των αρόσιμων καλλιεργειών:
i. ενσωμάτωση στο έδαφος
ii. βόσκηση
iii. διατήρηση ή κοπή των υπολειμμάτων και παραμονή τους στο χωράφι ώστε να επιτυγχάνεται η κάλυψη του εδάφους με τα υπολείμματα των καλλιεργειών κατά τη διάρκεια του χειμώνα και ενσωμάτωσή τους την επόμενη καλλιεργητική περίοδο, πριν την προετοιμασία του εδάφους για την σπορά/φύτευση της εαρινής καλλιέργειας.
ΚΓΠΚ 4: Δημιουργία ζωνών ανάσχεσης κατά μήκος υδατορευμάτων
α. Οι γεωργοί απαγορεύεται να εφαρμόζουν λιπάσματα, οργανικά και ανόργανα, καθώς και φυτοπροστατευτικά προϊόντα σε μια ζώνη πέρα της όχθης υδάτινων όγκων των υγροτόπων, ποταμών, υδατορεμάτων, λιμνών, διωρύγων,
τάφρων και καναλιών άρδευσης ή στράγγισης. Το ελάχιστο πλάτος αυτής της ζώνης ανάσχεσης είναι τρία (3) μέτρα.
β. Σε αγροτεμάχια με κλίση εδάφους μεγαλύτερη του 8%, οι γεωργοί απαγορεύεται να εφαρμόζουν λιπάσματα σε μια ζώνη ελάχιστου πλάτους έξι (6) μέτρων κατά μήκος των παραπάνω επιφανειακών υδάτινων σωμάτων.
ΚΓΠΚ 5: Διαχείριση της κατεργασίας του εδάφους για τη μείωση του κινδύνου υποβάθμισης και διάβρωσης, λαμβάνοντας μεταξύ άλλων, υπόψη την κλίση του εδάφους
α. Σε αγροτεμάχια αρόσιμων καλλιεργειών με κλίση πάνω από 6% και έως 12% να οργώνουν τα αγροτεμάχια κατά τις ισοϋψείς ή διαγώνια.
β. Σε αγροτεμάχια αρόσιμων καλλιεργειών με κλίση πάνω από 12% να αφήνουν κάθετα στην κλίση ακαλλιέργητες ζώνες ανάσχεσης πλάτους 5 μέτρων σε απόσταση 40 μέτρων μεταξύ τους. Οι υποχρεώσεις αυτές είναι δυνατόν να εφαρμόζονται συλλογικά, φτάνει τα αγροτεμάχια να εφάπτονται.
γ. Σε αγροτεμάχια αρόσιμων καλλιεργειών με κλίση μεγαλύτερη του 15% απαγορεύεται η άροση από τη 1/11 εκάστου έτους έως και τις 15/3 του επόμενου έτους.
δ. Η άρδευση δεν επιτρέπεται να γίνεται με τη μέθοδο της κατάκλυσης.
ε. Να μην καταστρέφουν τις ξερολιθιές, τα αναχώματα και τα φυσικά πρανή στα όρια των αγροτεμαχίων.
Τα αγροτεμάχια με αναβαθμίδες εξαιρούνται από την εφαρμογή του προτύπου, καθώς δεν διατρέχουν κίνδυνο διάβρωσης.
ΚΓΠΚ 6: Ελάχιστη κάλυψη του εδάφους για την αποφυγή ακάλυπτων εδαφών σε περιόδους που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες
α. Στα αγροτεμάχια με αρόσιμες καλλιέργειες να υπάρχει φυτική κάλυψη κατ’ ελάχιστο την περίοδο από τις 15/11 εκάστους έτους έως και τις 05/03 του επόμενου έτους. Ωστόσο, εφόσον απαιτείται να γίνει προετοιμασία του εδάφους για την επόμενη εαρινή καλλιέργεια, ο παραγωγός δύναται να διακόψει την εδαφοκάλυψη πριν τη λήξη του ως άνω διαστήματος, λαμβανομένου υπόψη ότι το χρονικό διάστημα έως την εαρινή σπορά, δεν μπορεί να υπερβαίνει τις τέσσερις (4) εβδομάδες.
Η κάλυψη του εδάφους, στην περίπτωση που δεν υπάρχει καλλιέργεια, επιτυγχάνεται με φυτικά υπολείμματα ή/και με αυτοφυή βλάστηση ή/και με την εφαρμογή άλλης πρακτικής ισοδυνάμου αποτελέσματος, δηλαδή προστασίας του εδάφους κατά την προαναφερθείσα ευαίσθητη περίοδο.
β. Στα αγροτεμάχια μονίμων καλλιεργειών με κλίση πάνω από 10% να υπάρχει φυτική κάλυψη κατ’ ελάχιστο την περίοδο από τις 15/11 εκάστου έτους έως και τις 5/3 του επόμενου έτους. Η κάλυψη του εδάφους μπορεί να γίνεται με συγκαλλιέργεια, φυτικά υπολείμματα ή/και με αυτοφυή βλάστηση ή/και με την εφαρμογή άλλης πρακτικής ισοδυνάμου αποτελέσματος, δηλαδή προστασίας του εδάφους κατά την προαναφερθείσα ευαίσθητη περίοδο.
ΚΓΠΚ 7: Αμειψισπορά σε αρόσιμη γη εκτός από την καλλιέργειες που καλλιεργούνται κάτω από το νερό
Αφορά αειφορική διαχείριση των εδαφών των αρόσιμων καλλιεργειών, εκτός των ορυζώνων, και στις εκμεταλλεύσεις με αροτραίες καλλιέργειες άνω των 10 εκταρίων.
α. Να εφαρμόζουν κάθε χρόνο αμειψισπορά με εναλλαγή καλλιεργειών από διαφορετικά βοτανικά γένη τουλάχιστον στο 1/3 της αρόσιμης έκτασης της εκμετάλλευσης, ώστε εντός τριών (3) καλλιεργητικών περιόδων κάθε αγροτεμάχιο με αροτραία καλλιέργεια να έχει καλλιεργηθεί με τουλάχιστον δυο (2) κύριες καλλιέργειες διαφορετικών βοτανικών γενών.
ΚΓΠΚ 8: Ελάχιστο ποσοστό αρόσιμης γης που διατίθεται για μη παραγωγικές εκτάσεις και χαρακτηριστικά, για όλες τις γεωργικές εκτάσεις, διατήρηση των χαρακτηριστικών του τοπίου και απαγόρευση της κοπής φυτικών φρακτών και δένδρων κατά την περίοδο αναπαραγωγής και εξάρτησης των πτηνών.
ΚΓΠΚ 9: Απαγόρευση της μετατροπής ή άροσης των μόνιμων βοσκοτόπων που έχουν οριστεί ως περιβαλλοντικά ευαίσθητοι μόνιμοι βοσκότοποι σε περιοχές του δικτύου Natura 2000
Στις εκτάσεις μόνιμων βοσκότοπων, που βρίσκονται εντός των περιοχών του Δικτύου ΦΥΣΗ 2000 (NATURA), δεν επιτρέπεται η άροση, καθώς και η μετατροπή τους σε άλλη γεωργική χρήση.
Παϊσιάδης Σταύρος
