Μοναστήρι Άγιος Γεώργιος Ρητίνη Πιερίας
Στα βορειοανατολικά της Ρητίνης, επάνω σ΄ένα βραχώδες έξαρμα του βουνού, βρίσκεται κτισμένο το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου. Εκεί φτάνει κανείς, περπατώντας, σ΄ένα τέταρτο περίπου.
Ο χαμηλός λόφος μπροστά από το μοναστήρι είναι σκεπασμένος με φτελιές και για να φτάσει κάποιος σ’αυτό διασχίζει χωράφια φυτεμένα με καπνό καθώς επίσης και σταροχώραφα.
Στον εξωτερικό δυτικό τοίχο του έρημου πλέον αυτού μοναστηριού υπάρχει μια βρύση με δροσερό τρεχούμενο νερό. Επίσης λίγο πιο κάτω, στα πόδια του λόφου, βρίσκεται κρυμμένο μέσα στα πλατάνια, το αγιονέρι, μια πηγή που αναβλύζει μέσα από τη γη και χάνεται και πάλι μέσα σ΄αυτήν ένα μέτρο λίγο πιο κάτω.
Το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου είναι ένα μικρό συγκρότημα με τυπική διάταξη. Τα κελλιά και το ηγουμενείο, που είναι κτισμένα στη δυτική και νότια πλευρά, σχηματίζουν έναν σχεδόν τετράγωνο χώρο γύρω από μια αυλή, όπου βρίσκεται ο μονόχωρος ναός.
Οι φροντίδες του πατρός Δημητρίου Κραγιόπουλου, των επιτρόπων και των κατοίκων της Ρητίνης έχουν σώσει το κτίσμα και τα ιερά του κειμήλια. Οι επισκευές μάλιστα που έκανε ο πατήρ Δημήτριος δείχνουν άνθρωπο που σέβεται όχι μόνο το χώρο, αλλά και την οικοδομική παράδοση του τόπου. Με λίγα χρήματα, χωρίς καμιά οικονομική βοήθεια και επιστημονική συμβουλή, το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου αναστηλώθηκε σε αρκετά σημεία, διατηρώντας την απλότητα που είχε όσο ζούσε και ευημερούσε. Έτσι ο ιερέας από την Ρητίνη έσωσε ένα σπουδαίο ιστορικό μνημείο του 15ου αιώνος από την καταστροφή ή τον αντιαισθητικό εκσυγχρονισμό, δίχως να γνωρίζει την αρχαιολογική του σημασία.
Στο αψίδωμα πάνω από την είσοδο του μικρού ναού, διαβάζει ο προσκυνητής την επιγραφή που λέει: «Δέησις του Δούλου του Θεού Κυριάκου του Λάμπου έτει ζβ΄ινδικτιώνος ιβ΄» που σημαίνει 1495. Έτσι χρονολογείται ο ναΐσκος αλλά έτσι έχουμε και μια πρώτη γραπτή πληροφορία για την ορεινή αυτή περιοχή στα πρώτα μεταβυζαντινά χρόνια, στην σκοτεινή εποχή της πρώτης Τουρκοκρατίας.
Στην αψίδα αυτή σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση ο Τροπαιοφόρος Άγιος Γεώργιος, επάνω στο άλογό του. Αυτήν λοιπόν την παράσταση χρηματοδότησε ο Κυριάκος του Λάμπου στα 1495.
Μπροστά στο άλογό του στέκει όρθια η Βασιλοπούλα που έσωσε ο Άγιος. Το ρούχο της και το άσπρο μαντήλι της θα ενδιαφέρουν οπωσδήποτε τους μελετητές της ιστορίας της παραδοσιακής ενδυμασίας, γιατί απ΄ότι γνωρίζω η απεικόνιση αυτή είναι η παλαιότερη μαρτυρία για τις ενδυμασίες της νοτιοδυτικής Μακεδονίας.
Στο βάθος της παράστασης υπάρχουν ζωγραφισμένα τείχη. Πίσω απ΄αυτά δύο άντρες κοιτάζουν το θαύμα που συντελέσθη. Μία ακόμη μικρή αλλά ζωντανή λεπτομέρεια από τη μεταβυζαντινή αυτή τοιχογραφία είναι το όμορφο άλογο του Αγίου, που έχει μία πλούσια ουρά δεμένη δύο φορές κόμπο.
Ο ναός του μοναστηριού είναι μικρός. Είναι μια ξυλόστεγη μονόχωρος Βασιλική. Βέβαια είναι χαμηλή, σκεπασμένη με τοιχογραφίες του 17ου αιώνος.
Από ένα ύψος και πάνω οι τοιχογραφίες, δυστυχώς, έχουν ασβεστωθεί. Μη γνωρίζοντας την αξία των τοιχογραφιών κάποια γιαγιά, κάνοντας το τάμα της να ασπρίσει κάποια σημεία του ναού, έβαψε και τις τοιχογραφίες. Επίσης το τελευταίο διάστημα κάποιος κάνοντας κι αυτός ίσως το τάμα του πέρασε από τις τοιχογραφίες βερνίκι. Και στην προσπάθειά τους να κάνουν κάτι καλό, χωρίς να γνωρίζουν δυστυχώς καταστρέφουν έργα μεγάλης αξίας. Ό,τι όμως απέμεινε παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον.
Μία επιγραφή στον νότιο τοίχο γράφει: «Ανιστορίθη το παρόν προπύλαιον του Αγίου και ενδόξου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου και αρχιερατεύοντος κυρού Ακακίου Πέτρας». Στην επιγραφή αυτή δε φαίνεται η χρονολογία, αλλά βγαίνει από το έτος που υπάρχει στο βημόθυρο, 1619. Οι επιγραφές αυτές μας δίνουν δύο χρήσιμες πληροφορίες. Η μία είναι η ακριβής χρονολόγηση του νεώτερου στρώματος της ζωγραφικής και η άλλη ότι ακόμη και τότε, στα 1619, επιβίωνε ο βυζαντινός τίτλος του Επισκόπου Πέτρας.
Η ζωγραφική στους τοίχους είναι καμωμένη με την ντόπια Βυζαντινή Παράδοση. Λιτές οι γραμμές στις πτυχές των ρούχων· στα πρόσωπα ακολουθεί όσο μπορεί τους παλαιούς τρόπους στο άπλωμα των χρημάτων. Τα έργα βέβαια είναι δίχως τη μεγάλη πνοή που αποπνέουν τα παλαιότερα έργα, αλλά είναι μέσα στη Μακεδονική αντίληψη.
Ο ζωγράφος αυτός αγνοούσε την Κρητική Σχολή και δούλευε καταπώς έμαθε. Η καταγωγή του πρέπει να ήταν από την περιοχή της Βέροιας και προφανώς εδιδάχθηκε την ζωγραφική στα μεγάλα εργαστήρια της πόλης αυτής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα από τα λαϊκά στοιχεία του ζωγράφου της Ι. Μ. Αγίου Γεωργίου Ρητίνης είναι οι δύο στρατιωτικοί Άγιοι Γεώργιος και Δημήτριος που πιάνονται ο ένας από τον ώμο του άλλου. Επίσης στο Ιερό Βήμα όπου βρίσκεται η παράσταση της Αναλήψεως του Κυρίου, παρουσιάζεται η Θεοτόκος με τα χέρια ανοικτά να κρατά το άγιο Μανδύλιο. Εδώ παρατηρεί κανείς ότι τότε, οι καλλιτέχνες αγαπούσαν τις πρωτοτυπίες.
Στο ξύλινο τέμπλο του ναού δεν υπάρχουν σήμερα οι παλαιές εικόνες. Η προσπάθεια κλοπής των εικόνων ένα χειμωνιάτικο βράδυ πριν από μερικά χρόνια, έκανε τον ιερέα να αντιληφθεί τη σημασία τους. Οι ιερόσυλοι συνελήφθησαν και οι εικόνες σώθηκαν και σήμερα φυλάσσονται, όπως μάθαμε από τον πατέρα Νικόλαο Παπανικολάου, στη μία από τις δύο εκκλησίες του χωριού. Οι εικόνες του Δωδεκάορτου χρονολογείται στα 1619.
Ο Άγιος Γεώργιος, το Μοναστήρι της Ρητίνης, είναι ένα από τα πολλά σωζόμενα μνημεία που βρίσκονται στην Πιερία αλλά και στα Πιέρια και αξίζει τον κόπο να το επισκεφτεί κανείς.
Γραφεί ο Κωνσταντίνος Ξενόπουλους
